Opschaling Urban Rainshell naar Gemeente Zoeterwoude

In de gemeente Zoeterwoude is een ophogingsproject met de rioolvervanging samengetrokken om een ambitieus en innovatief project te realiseren. Hier kan nu een regenbui van 100 mm lokaal worden gebufferd, gezuiverd, en geïnfiltreerd met behulp van de Urban Rainshell van Ecologisch Water Beheer (EWB). Op deze manier wordt niet alleen het rioolstelsel ontlast en wateroverlast door piekbuien voorkomen, maar ook het grondwater maximaal aangevuld, de impact van droogte verlaagd. Projectleider Paul Geluk en ondernemer Ger Pannekoek leggen uit hoe dit project tot stand is gekomen en welke lessen eruit getrokken kunnen worden.

Al in 2018 bracht Paul Geluk samen met de rioolbeheerder een bezoek aan de opening van de WaterStraat op The Green Village op TU Delft Campus. Hier deed hij inspiratie op voor verschillende klimaatadaptieve bufferingsmogelijkheden. Op dat moment had hij al het nodige voorwerk gedaan: hij had de integraliteit gezocht binnen zijn gemeente door te kijken of hij en de rioolbeheerder misschien krachten zouden kunnen bundelen. Door de rioolvervanging iets naar voren te halen op de planning, kon dit samen vallen met een ophogingsvraag, waardoor er ruimte ontstond om, door middel van een innovatieve waterbergingsoplossing, twee vliegen in één klap te slaan.

De Urban Rainshell van EWB sloot goed aan bij de specifieke vragen van deze locatie. Paul Geluk legt uit: “Ik was gecharmeerd van EWB, vanwege de combinatie van bergende en zuiverende mogelijkheden. Je gaat hier afkoppelen op de sloot, dus hoe schoner het water hoe beter het is. Bovendien kan je het hoog inbouwen, want daar lopen we tegen aan: hoge grondwaterstanden. Er zijn niet veel producten die hiervoor geschikt zijn.”. Een goede match van vraag en aanbod leek het. Een kwestie dus van aanbesteden en aanleggen? Voor het zover kwam, ging er ruim twee jaar overheen. De ontmoeting op de WaterStraat was het begin van een lange verkenning van de mogelijkheden, het uitsluiten van risico’s en het meekrijgen van alle belanghebbenden, met gelukkig een positief resultaat. Nu de aanleg bijna is voltooid, kan er op dit proces worden teruggeblikt, en kunnen een aantal dingen worden uitgelicht.

Ondernemer Ger Pannekoek van EWB vertelt: “Wij zijn eigenlijk op die rijdende trein gesprongen met gemeente Zoeterwoude en Waalpartners; het ingenieursbureau voor de gemeente. Eerst hebben we verschillende sessies gehad om alternatieve ontwerpen te ontwikkelen. Dat is heel erg in partnerschap gebeurd. Dat is wat mij betreft ook de belangrijkste voorwaarde voor succes. We hebben echt gezamenlijk gezocht naar wat er mogelijk is. Op basis van het ontwerp hebben wij aangegeven wat de meer- en minderkosten zijn in relatie tot het ontwerp dat oorspronkelijk voorlag. Hierbij hebben we verschillende scenario’s uitgewerkt voor maatgevende buien van 35mm en een bui van 100mm. Ook in die 35 mm variant zijn er met de Urban Rainshell voordelen te behalen ten op zichte van een ‘traditioneel gescheiden stelsel. De gemeente heeft er in dit geval voor gekozen om voor de 100mm variant te gaan, om nog ambitieuzer en klimaatadaptiever te zijn in dit project. Uiteindelijk koppelen we 2100m2 af met behulp van 50 cm schelpen en mineralen onder ca 850m2. Al met al is het een heel iteratief proces geweest met veel meetings, kostenramingen, enzovoorts”.

Dat het een lang traject is geweest, beaamt ook projectleider Paul Geluk. Dit was echter nodig, omdat een nieuwe manier van werken veel vragen met zich mee brengt: “De beheerder wil wel de garantie hebben dat het water tijdig wordt afgevoerd, en dat het systeem op tijd leeg is als er nog een tweede bui achteraan komt. Zeker als het gebruikt wordt onder de weg. Alles moet gecheckt worden en alles moet worden berekend. Daarom heeft het een jaar langer geduurd. Het systeem was ook nog niet eerder onder de weg toegepast, anders dan de pilots die EWB in de gemeente Borssele heeft uitgevoerd”.

Niet alleen over het civiel technisch functioneren bestonden nog vragen, ook moesten we aantonen dat het hydraulisch functioneren van het systeem voldoet aan de normen. Hier kwam ingenieursbureau Tauw om de hoek kijken, die door middel van een hydrologisch model heeft berekend dat het systeem alleen al via de afvoerdrain op tijd leeg zou zijn voor een eventuele tweede bui. In Zoeterwoude een extra belangrijk gegeven gezien de slecht doorlatende bodem. Dat de ledigingstijd van het systeem voldoet aan de RIONED normen om binnen 24 uur leeg te zijn, werd niet veel later ook bevestigd op de WaterStraat door de full-scale testen die daar zijn uitgevoerd binnen onderzoeksproject ‘De Infiltrerende Stad’. De verschillende onderzoeken, en ook monitoring van de praktijk die uitgevoerd zal worden door Syntraal, zorgen er uiteindelijk voor dat de techniek meer en meer gevalideerd wordt. De risico’s voor andere partijen om deze techniek ook toe te gaan passen worden daarmee kleiner. Hoewel de Urban Rainshell wel altijd op maat moet worden ontworpen, en ook in projecten met andere opdrachtgevers de kennis verder moet worden opgebouwd, kan het ontwerpproces dan wel sneller worden doorlopen.

Dit karakter, van een op maat gemaakte oplossing, geeft ook intern bij de gemeente lastigheden. “Klimaatadaptief betekent niet: zoveel procent meer kosten. Er is geen norm voor. Omdat er zo veel verschillende producten en toepassingen zijn, waarvan sommigen nog in de ontwikkelfase, zijn de kosten heel variabel. Bij dit project in het Julianapark, paste het allemaal binnen het budget. Maar bij een ander project in de wijk, overigens met een ander product, heb ik wel extra geld moeten vragen bij de raad”.

Zo’n project heeft dus een lange adem nodig, en ook lef om buiten de gebaande paden te gaan. Paul Geluk: “Het is redelijk uit mijn comfort zone, maar ik geloof er wel in. De producent van de film die we over dit project hebben laten maken vroeg laatst, ben je er trots op? Ja, dat is zeker zo. Wij zijn de eerste waar dit in een commercieel project onder verkeersbelasting wordt toegepast. Dat is best uniek. Het heeft veel voorbereiding nodig gehad. Het blijft ook spannend, als het dadelijk af is – werkt het, blijft het werken? Maar het maakt ook wel weer nieuwsgierig.” Inmiddels heeft Paul Geluk ook een specifieke opleiding gevolgd over klimaatadaptatie in de stad, en dit project is dus eigenlijk pas het begin.

Ook voor EWB heeft het veel opgeleverd, en kan dit project als springplank fungeren naar andere locaties: “We hebben de afgelopen 2,5 jaar heel wat kennis opgebouwd over de toepassingsmogelijkheden van de Urban Rainshell. Zo was het systeem oorspronkelijk helemaal niet bedoeld om onder de weg toegepast te worden, maar door alle vragen die we kregen bij bezoeken op de WaterStraat zijn we toch gaan onderzoeken of dat mogelijk zou zijn. Dat we nu ook al echt in een commercieel project onder de weg liggen is natuurlijk fantastisch. We zijn ook erg blij dat de Gemeente Zoeterwoude zoveel waarde hecht aan het zuiveren van afstromend regenwater bij de bron. Het is onze visie dat je bodem en waterverontreiniging ten alle tijden zou moeten voorkomen. Dat betekent dat je bij het afkoppelen van regenwater niet alleen zou moet bergen, infiltreren en vertraagd afvoeren, maar ook moet zuiveren. Zeker bij afstromend wegwater. Dat is nu (nog) geen wettelijke eis, maar dat zou het volgens ons wel moeten zijn en ik denk ook dat het op termijn die kant op gaat. Daarom geloof ik des te meer in ons systeem.”

Door Emilie Buist

Contact
Ger Pannekoek EWB – ger@ewb.solutions – 0642241819
Paul Geluk, Gemeente Zoeterwoude – p.geluk@zoeterwoude.nl – 071-580 6300

Bekijk filmpje

Meer info