Bijenhotels zijn steeds vaker te vinden in de Nederlandse openbare ruimte. Door meer nestgelegenheden te bieden aan wilde bijen helpen ze de biodiversiteit te vergroten. Maar wist je dat 70% van de wilde bijen zich nestelen in de grond? Er ligt dus nog veel onbenutte potentie om deze belangrijke bestuivers, en dus de biodiversiteit, nog beter te ondersteunen. Daarom bedacht BeeGrateful een vervolg op hun Streetlight Bee&Bee-bijenhotel: het Bijenkasteel.

Inmiddels weten vele mensen al dat het niet goed gaat met de bijen in Nederland. Terwijl ze een cruciale rol spelen in de biodiversiteit en onze voedselketen, biedt ons land te weinig nestelgelegenheden en voedselbronnen voor wilde bijensoorten. Hierdoor worden 55% van deze soorten met uitsterven bedreigd. Dit moet anders, vinden Florence van Haastrecht en Zoë van Helvoirt.

BeeGrateful
De BeeGrateful-oprichtsters ontmoetten elkaar tijdens hun studie aan de Wageningen Universiteit en werden al snel goede vriendinnen. Hun gedeelde liefde voor de natuur liep uit tot een gezamenlijke passie voor het redden van de wilde bij in Nederland. Alhoewel het bijenavontuur al begon naast hun studie, stapten ze twee jaar geleden naar de Kamer van Koophandel en werd BeeGrateful pas echt geboren. Floor vertelt: “Ons doel is om de biodiversiteit te vergroten door bestuivings-vriendelijke omgevingen te creëren in de stad. Dit doen we door nestgelegenheden te bieden, zoals bijenhotels en het Bijenkasteel, en door voldoende groen aan te planten met inheemse, vaste planten zonder pesticiden en kunstmest.” Daarnaast maakt BeeGrateful hun impact ook inzichtelijk door hun bijenhotels te monitoren en de gesteldheid van bestuivers in een bepaald gebied in kaart te brengen.

Een thuis voor ondergronds nestelende bijen
Nederland scoort slecht op biodiversiteit. “Er is eigenlijk bijna geen natuur meer over en het is moeilijk voor bijen om geschikte nestplaatsen te vinden, vooral in de stad. Je ziet gelukkig steeds meer bijenhotels, maar weinig mensen weten dat 70% van de bijensoorten in Nederland zich nestelen in de grond. De stad is te dicht bebouwd en nestplekken en voedselbronnen voor de wilde bij nemen af”, aldus Floor.

Ook kozen de oprichtsters van BeeGrateful voor de focus op de stad om bewustwording over het belang van bestuivers te vergroten. “Wilde bijen zijn cruciaal voor de hele biodiversiteit en voor het eten op ons bord; voor wel 80% van onze voedselgewassen en bloeiende planten. Zonder bestuivers komt ook onze voedselvoorziening in gevaar” zegt Floor. In Nederland zijn er wel 360 verschillende bijensoorten en 2 op de 3 mensen weten niet het verschil tussen honingbijen en wilde bijen. Een van de grootste doelstellingen van BeeGrateful is dan ook de verschillen tussen deze soorten aan mensen te leren. Door mensen mee te nemen in het bijenverhaal, hoopt zij dat mensen zich ook zelf in gaan zetten in hun eigen tuinen en balkons om zo meer impact te maken.

Het Bijenkasteel
Het Bijenkasteel is ontworpen om de ondergrondse bijensoorten te ondersteunen. Floor belde met verschillende bijenexperts om zo tot de meest ideale basis te komen. Het kasteel bestaat uit een mix van humusarm en leemhoudend zand, twee hele fijne zandsoorten die door bijenexperts zijn aanbevolen. Met hun eerdere project, het Streetlight Bee&Bee bijenhotel, demonstreerde BeeGrateful al enkele aspecten waar de bijen voorkeur aan geven.

Floor vertelt: “Op basis van onze eerdere onderzoeksresultaten hebben we voor het Bijenkasteel ook weer gekozen voor een zuidelijke ligging, grotendeels uit de wind en dichtbij water. Het Bijenkasteel heeft een maanvorm en is zo gebouwd dat de bijen tot meer dan een meter diep kunnen nestelen. Het is belangrijk dat er rondom het Bijenkasteel voldoende voedselplanten zijn, maar binnenin moet het vrij van begroeiing blijven zodat de bijen in het zand kunnen nestelen. Het bouwen van het Bijenkasteel was niet heel eenvoudig en best arbeidsintensief. We hebben een aannemer met een graafmachine nodig gehad om het gat te graven en het juiste zand te storten. Vervolgens zijn we zelf hard aan de slag gegaan met het bouwen van een muur van bakstenen, waardoor het Bijenkasteel mooi schuin afloopt als een soort talud. Daarnaast hebben we andere extra materialen toegevoegd, zoals takkenrillen en riet. Maar dan heb je ook wat! Het resultaat is een stevig Bijenkasteel dat geschikt is voor vele wilde bijensoorten.”

De uitdagingen
Een van de grootste uitdagingen van het Bijenkasteel is het monitoren van de bijenpopulatie. Waar ze bij hun eerdere bijenhotel de bezettingsgraad makkelijk kunnen meten door de manier waarop de gaatjes zijn gevuld, is het in het geval van het Bijenkasteel een stuk moeilijker omdat je aan de buitenkant niet kunt zien of er bijen zich binnenin nestelen. Om de bijenactiviteit te observeren en verschillende bijensoorten te identificeren, komen ze extra vaak langs. Ook overwegen ze om in de toekomst een wildcamera aan te schaffen.

Daarbij zit er ook een uitdaging in de opschaling van het Bijenkasteel binnen gemeentes en de openbare ruimte. Ten eerste weten weinig mensen dat zoveel bedreigde bijensoorten zich in de grond nestelen en zien het belang dus (nog) niet. Ten tweede is, anders dan bij het bijenhotel, het Bijenkasteel eigenlijk plat gezegd ‘gewoon een hoop zand’. Zonder de juiste educatie en uitleg rondom het Bijenkasteel, is er een grotere kans dat inwoners het minder (esthetisch) aantrekkelijk vinden om in hun wijk te hebben en is er een hogere gevoeligheid voor vandalisme. Dit zou het minder aantrekkelijk kunnen maken voor partijen om toe te passen. Het is dus van essentieel belang om het verhaal achter het Bijenkasteel goed over te brengen en zo begrip en betrokkenheid te creëren.

Testen op The Green Village
Sinds vorig jaar test BeeGrateful op The Green Village. Niet alleen de bijen zijn een belangrijk aspect, maar ook de bezoekers. Floor: “The Green Village is een perfecte plek om ons verhaal te vertellen en bewustwording te creëren over het belang van bijen en biodiversiteit. Ook heeft het fieldlab een groot netwerk en het biedt ons de kans om onze innovatie te testen en te presenteren aan bezoekers, gemeentes en vastgoedeigenaren.”

Toekomstplannen
BeeGrateful wil eind dit jaar haar onderzoeksresultaten presenteren. “We hopen dat we volgend jaar Bijenkastelen in elke provincie kunnen plaatsen,” zegt Floor. “Ons doel is om zoveel mogelijk bijen optimaal te helpen met het vinden van nestplekken en om het verhaal van de bijen op een aantrekkelijke en begrijpelijke manier te vertellen.”

Wil je zelf meer doen voor de bij? Lees hier de tips van BeeGrateful op basis van hun eerdere onderzoek.

Ben je benieuwd naar Het Bijenkasteel, klik dan hier.