In Maassluis is het nieuwe woongebied Wilgenrijk in aanbouw. Een lange, als park ingerichte wal scheidt de woningen van de snelweg en fungeert als geluidwerende structuur. Voor hemelwater dat tijdens piekbuien van de wal afstroomt is een forse waterberging gerealiseerd. Het systeem van Bufferblock kwam als beste optie uit de bus.

Het Bufferblock is een creatie van Dorian Hill. Sinds 2018 schenkt ze haar volle aandacht aan de ontwikkeling en toepassing van een systeem voor tijdelijke waterberging dat bestaat uit holle, relatief lichtgewicht betonblokken die in één of twee lagen vrij dicht onder bestrating worden geplaatst. “Het systeem is bedoeld om de afvoer van hemelwater naar het riool te vertragen of te vermijden en wateroverlast als gevolg van intense neerslag te voorkomen.” Regen stroomt via waterpasserende bestrating of via straatkolken de buffer in. Het gebufferde water kan vervolgens desgewenst de bodem inzakken, vertraagd worden afgevoerd of worden opgepompt en gebruikt. “De blokken zijn ook geschikt als wegfundering en kunnen op plekken die kampen met bodemdaling als lichtgewicht ophoogmateriaal dienen.”

Voorkeursoptie
Verschillende versies van het Bufferblock zijn in proeftuin de WaterStraat op de campus van TU Delft  getest. In 2020 is de innovatie voor het eerst in de openbare ruimte toegepast, in Capelle aan den IJssel (zie kader). Verschillende gemeenten volgden. In de zomer van 2022 is in Maassluis de tot nog toe grootste buffer voltooid. Tussen het woongebied van Wilgenrijk en de rijksweg A20 zal een meer dan één kilometer lange, zeventig meter brede en op sommige plekken twaalf meter hoge wal het geluid van de snelweg dempen en ruimte bieden aan recreanten. Door een glooiende helling aan de zijde van het woongebied is er ruimte om met gras, bosjes, bomen en paden een parkachtige omgeving te scheppen. Om afstromend water op te vangen, zijn over de lengte van de wal meer dan dertigduizend blokken ingegraven. Vanuit deze waterberging van 800 m³ wordt het water vertraagd afgevoerd naar oppervlaktewater.

Peter Caesar van adviesbureau Gebiedsmanagers klopte bij Dorian aan toen hij een voor de situatie gepaste vorm van waterberging zocht. “We dachten eerst aan wadi’s, maar de benodigde ruimte ontbrak.” In een variantenstudie werden de voors en tegens van verschillende opties afgewogen. “Omwille van de stabiliteit van de wal wilden we liever geen diepe sleuven graven. Bovendien waren we op zoek naar een waterberging zo hoog mogelijk onder het maaiveld, om boven de grondwaterhoudende bodemlagen te blijven.” Bufferblock kwam als voorkeursoptie uit de bus, mede doordat de aanleg én het onderhoud betrekkelijk eenvoudig zijn – er kan met voor riolering gangbaar materieel worden gewerkt –  en voordelig uitvallen ten opzichte van bijvoorbeeld dieper liggende constructies. “Er is gerekend met een bui van 70 mm per uur, dat is volgens de prognoses de neerslagintensiteit die je in 2050 gemiddeld eens per jaar mag verwachten. Zo’n bui kan door het toegepaste volume worden gebufferd en vertraagd worden afgevoerd.”

Welvende lijn
In Maassluis liggen de blokken in twee lagen vlak onder het fietspad, tot op ruim een meter diepte. Omdat de betonnen elementen zijn berekend op belasting door verkeer is er geen probleem wanneer over het fietspad hulpdiensten of ander bestemmingsverkeer rijdt. Dat er twee lagen zijn aangebracht is niet de enige noviteit. Om de blokken zowel in een welvende lijn langs de wal als onder een lichte helling optimaal te laten functioneren hebben Dorian en Peter in overleg twee nieuwe toepassingen geïntroduceerd. Peter legt uit: “Met afstandhouders tussen de blokken kunnen we een rij blokken een beetje krommen zodat we de curve van de wal volgen. En door schotjes te plaatsen in de voor inspectie en onderhoud bestemde ruimten tussen blokkenrijen voorkomen we dat water als gevolg van de hellende positie te snel door de blokken afstroomt. Zo behouden we de optimale buffercapaciteit.”

“Elk project is anders”, zegt Dorian. “De blokken zijn een soort Lego-bouwstenen waarmee we telkens een systeem maken dat ter plekke gewenste functies vervult. Door mee te denken met ingenieursbureaus en beheerders komen we gezamenlijk tot nieuwe oplossingen voor specifieke situaties.” Peter waardeert het feit dat zowel de projectontwikkelaar als gemeente Maassluis, die de waterbuffer als onderdeel van de openbare ruimte en infra in de wijk zal gaan beheren, openstaat voor een dergelijke oplossing. “Wij hebben echt ruimte gekregen om passende methoden voor klimaatadaptatie voor te leggen. Als iedereen zo’n starthouding heeft, blijkt dat een klimaatbestendige inrichting helemaal niet meer hoeft te kosten.”

Voor de troepen uit
Dorian ziet zichzelf als vooral als bedenker en ontwikkelaar. “Het Bufferblock-systeem is vastgelegd in patenten. Maar we maken het niet zelf. Daar hebben we een betonfabrikant voor in de arm genomen, die zich ook richt op de verkoop van het product. We zijn ook geen ingenieursbureau dus we geven geen adviezen over de toepassing in relatie tot grondeigenschappen of hydrologie. Maar we hebben daar natuurlijk wel op ervaring gestoelde ideeën over.” Dat Peter Dorian benaderde, doet haar deugd. “We hebben in de afgelopen jaren zelf de nodige contacten gelegd en ons verhaal verteld, nu komen mensen ook naar ons toe met vragen. Ik denk dat we dankzij het opgebouwde track record en de groeiende naamsbekendheid nu in beeld zijn.”

Wat ligt er in het verschiet voor Bufferblock? “Ik zou graag een vorm van waterzuivering aan het systeem koppelen. De behoefte aan opgeslagen regenwater als waterbron zal gezien de toenemende droogte almaar groter worden.” Een andere vraag die haar bezighoudt: in hoeverre is het mogelijk oude bestrating van gemeenten over te nemen en te laten recyclen tot grondstof voor de blokken? “Dat vinden ambtenaren met wie ik hierover spreek nog wat spannend, maar met het oog op schaarste en stijgende prijzen zal de bouw- en infrasector toch echt meer in kringlopen moeten gaan werken.” Innoveren is ook: voor de troepen uitlopen. In aanbestedingen wordt waterberging volgens Dorian vooral nog vertaald in wadi’s en ondergrondse kratten. Er is weinig ruimte voor andersoortige oplossingen. “Tegelijkertijd wil een ingenieursbureau zekerheid over de prestaties van een innovatief product. In dat spanningsveld probeer ik enerzijds mee te denken over aanpassing van standaarden en wil ik anderzijds kunnen aantonen dat mijn product aan allerlei kwaliteitscriteria voldoet. Daarom keer ik met nieuwe versies van mijn blok telkens terug naar de WaterStraat.”