Op initiatief van het Hoogheemraadschap van Delfland en STOWA werd op 10 april de Bijeenkomst Mobiele Keringen georganiseerd, waarbij STOWA het jaar 2025 heeft uitgeroepen tot ‘het jaar van de mobiele keringen’. TU Delft heeft al meer dan 12 jaar ervaring met het testen en doorontwikkelen van dit soort systemen op proeftuin Flood Proof Holland. Niet voor niets dus dat deze bijeenkomst plaatsvond op de TU Delft Campus – op proeftuinen The Green Village en Flood Proof Holland.

Tijdens deze bijeenkomst kwamen meer dan 80 waterbeheerders van diverse waterschappen en instanties bij elkaar. Hoewel zandzakken nog vaak worden ingezet bij wateroverlast, zijn mobiele keringen vaak een sneller en efficiënter alternatief. Toch brengen deze systemen ook uitdagingen met zich mee, zoals logistiek, onderhoud, besluitvorming en benodigde vaardigheden. Tijdens de bijeenkomst werd het belang van mobiele keringen vanuit verschillende invalshoeken besproken, met speciale aandacht voor hoe waterbeheerders dit beter samen kunnen organiseren.

Urgentie, inzet, oefenen

Het ochtendprogramma bestond uit verschillende presentaties en een paneldiscussie, waarin het onderwerp vanuit verschillende invalshoeken werd belicht. Jelle Visser (Hoogheemraadschap van Delfland) opende de bijeenkomst en benadrukte de huidige urgentie om ervaringen en kennis met elkaar te delen rondom de inzet van tijdelijke keringen. Lindsey Schwidder (TU Delft) onderstreepte dit belang. “Wateroverlast gaat steeds vaker voorkomen, juist in stedelijk gebied. Door de hevige piekbuien wordt de inzet van tijdelijke keringen steeds belangrijker.” Hiervoor is het natuurlijk wel belangrijk om te weten wat de overstromingsrisico’s zijn en welke keringen in welke situatie kunnen worden ingezet. Bas Jonkman en collega’s van de TU Delft doen hier al jaren onderzoek naar, onder meer in de proeftuin Flood Proof Holland, waar het mogelijk is om keringen te testen en te oefenen met deze systemen onder realistische omstandigheden.

Marc Balemans (Ministerie van Defensie) benadrukte hoe tijds- en arbeidsintensief zandzakken zijn. Hij pleitte niet alleen voor het nut van mobiele keringen bij nationale inzet en militair conflict, maar benadrukte vooral het belang van vaak en samen oefenen. Dit kan bij Flood Proof Holland, maar ook bij de testlocatie van Defensie in de Marnewaard. De waterbeheerders zijn in principe aan zet om te bepalen welke keringen in welke omstandigheden voor Defensie het beste bruikbaar zijn. Maar, benadrukte Balemans, Defensie kan en wil ook zeker helpen bij deze zoektocht.

Na de overstromingen van 2021 in Limburg, ging Waterschap Limburg actief op zoek naar alternatieven voor de zandzak. Juus Teensma (Waterschap Limburg) vertelde hoe zij, in samenwerking met de TU Delft, een testlocatie bouwden in Limburg om meerdere mobiele keringen te testen. Aan de hand van testdagen en de monitoring van de TU Delft, schaften zij als onderdeel van het Interreg Marhetak-project een aantal waterkeringen aan, o.a. het Waterschot en de Geodesign Barrier. Zijn ervaring met deze aanbesteding en de testen, was voor veel andere waterbeheerders zeer waardevol om te horen.

Het jaar van de mobiele keringen ‘voorbij de zandzank’
Zoals vaak aangestipt door de dag heen, kennen zandzakken zowel voor- als nadelen. Zo zijn ze universeel inzetbaar op elke ondergrond en overgang, zijn ze uitbreidbaar en makkelijk op te zetten. Tegelijkertijd, benadrukt Oscar van Dam (STOWA), is het inzetten van zandzakken enorm arbeidsintensief en tijdrovend. “Het is heel zwaar werk en het opruimen is nóg zwaarder werk.” Zandzakken worden nog vaak ingezet, terwijl er al heel veel alternatieven zijn. Bekijk hier een aantal mobiele keringen op Flood Proof Holland.  Binnenkort zijn video instructies van een aantal van deze keringen te vinden op Wiki Noodmaatregelen.

Ongeacht de al opgedane kennis en ervaringen, zijn de aanschaf en inzet van mobiele keringen niet vanzelfsprekend. Kees Vonk (Waterschap Rivierenland): “We zouden veel meer als sector moeten opereren in plaats van als 21 afzonderlijke waterschappen. Als we dat niet doen krijgen we dit soort dingen niet voor elkaar. Een waterschap dat bijvoorbeeld een specifieke waterkering aan wil schaffen waarvan Waterschap Limburg al het hele proces heeft doorlopen, zou bij hen aan moeten kloppen voor meer informatie.”

Hierna volgde een paneldiscussie aan de hand van stellingen, waarbij o.a. opnieuw het belang van scenario-denken, oefenen en samenwerken werd aangehaald. Ook werd besproken hoe de politieke en bestuurlijke urgentie vergroot kan worden – al was de boodschap duidelijk: de urgentie is nú, en waterbeheerders moeten het voortouw nemen. Na het ochtendprogramma ging de groep gezamenlijk naar Flood Proof Holland waar twaalf mobiele keringen in de verschillende bassins door de leveranciers werden toegelicht en gedemonstreerd. Voor de ondernemers een waardevolle middag met veel interactie, nieuwe contacten en zelfs enkele potentiële opdrachten.

Hoe nu verder?

Hoewel crises gelukkig (tot nu toe) niet vaak voorkomen, is het des te belangrijker om regelmatig te oefenen in realistische omstandigheden. Tijdens de bijeenkomst werd het belang van voorbereiding sterk benadrukt: weten waar overstromingsrisico’s liggen, welke mobiele keringen geschikt zijn, hoe snel ze inzetbaar zijn en of het crisisteam hiermee uit de voeten kan.

Heldere instructies en praktische ervaring zijn cruciaal op het moment zelf. Het Ministerie van Defensie biedt hierbij waardevolle lessen op het gebied van organisatie, logistiek en oefenen. Bescherming van kritieke infrastructuur en stedelijk gebied vraagt om een andere aanpak én nauwere samenwerking. Waterschappen doen er goed aan kennis en ervaringen structureel te delen.

Het was een waardevolle bijeenkomst waarbij goede discussies zijn gevoerd en vervolgafspraken zijn gepland. Zo hebben we meerdere nieuwe onderzoeksvragen verzameld en zal een aantal waterschappen met hun crisisteams bij Flood Proof Holland komen oefenen met de inzet van mobiele keringen.  STOWA zal de opgedane kennis verspreiden via de WIKI-noodmaatregelen website en binnen het CTW, het Crisisexpert Team waterkeringen.

Veel dank aan alle deelnemers en ondernemers voor hun waardevolle input!

Langskomen op Flood Proof Holland of heb je een onderzoeksvraag? Neem contact op met Lindsey Schwidder (l.s.schwidder@tudelft.nl)

Deze bijeenkomst werd georganiseerd door: STOWA, Hoogheemraadschap van Delfland, Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard en TU Delft.

Foto’s: Robèrt Kroonen